Kraliçe I. Mary, İskoç ve Fransa Kraliçesi, İngiltere tahtınında varisi olarak 16.yüzyılın en önemli kadınlarından biridir. Buna rağmen İskoç soyluların isyanıyla karşılaşmış ve İngiltere’ye sığınmak zorunda kalmıştır. Uzun esaret döneminin ardından Kraliçe Elizabeth tarafından idam edilmiştir.
Erken Yaşamı
Mary, 8 Aralık 1542’de Linlithgow Sarayında doğmuştur. İskoçya Kralı V. James ve Marie de Guise’in kızıydı. Babasının altı günlükken ölümü üzerine İskoç Kraliçesi oldu. İngiltere Kralı aynı zamanda da Mary’nin büyük amcası VIII. Henry, İskoçya tahtını kontrol etmek için girişimde bulundu. Ancak Mary’in annesi Marie de Guise’in saltanat naibi olmasıyla bu durumun önüne geçildi.
Mary’nin annesi Marie de Guise, Fransız kökenliydi. Mary’yi korumak ve konumunu güvence altına almak için Fransız veliaht prensi ile nişanlanmasını sağladı. Mary, Fransız sarayına gitti ve Fransa kralı II.Henry’nin sarayında büyüdü. Oldukça iyi bir eğitim aldı. Fransızca’nın yanı sıra İtalyanca, Latince, İspanyolca ve Yunanca öğrendi. Avcılık ve binicilikle de uğraştı. 1558’de Prens Francis ile evlendi. Mary, genç kocası tahta çıkınca Fransa Kraliçesi oldu. Ancak kocasının erken yaşta ölümü ile 18 yaşında dul kaldı. Fransa’nın da iç işleri da Protestan-Katolik çatışmaları sebebiyle karışmaya başlamıştı. Mary, İskoçya’da yönetimi eline almak amacıyla geri döndü.
İskoçya’ya Dönüşü
Mary’nin İskoçya’ya döndüğünde ülkede Protestanlık yayılmıştı ve özellikle sarayda önemli mevkilerde Protestanlar vardı. Fransız sarayında büyümüş Katolik Kraliçe, şüphe uyandırıyordu. Saraydaki güç mücadeleleri ve mezhep çatışmalarına rağmen Mary, üvey kardeşi Morray Kontu James’in yardımıyla bir dini hoşgörü politikası izleyip denge kurmaya çalıştı.
Mary’nin İskoçya’ya dönüşü İngiltere’de de tartışmalara neden oldu. Çünkü Mary, İngiliz tahtında da hak iddia edebilirdi. Mary’nin kuzeni Protestan Kraliçe I. Elizabeth İngiliz tahtında oturuyordu. Kral VIII.Henry dönemindeki olaylar kimin asıl varis olduğu konusunu tartışmalı kılıyordu. Elizabeth’in babası Kral VIII.Henry ve Anne Boleyn, Protestan nikahı ile evlenmişlerdi. Kral Henry’nin ilk eşi Katherine hala hayattaydı ve Katolik kilisesi evliliğin geçersiz kılınmasını tanımamıştı. Öte yandan Katherine ile Kral Henry’nin evliliği de dini açıdan sakıncalıydı. Katherine, Henry’in ölen kardeşinin eşiydi. Katherine, uzun ısrarı ve Papalık özel izni ile Kral Henry ile evlenebilmişti. Katolikler bu özel iznin geçerli olduğunu savunduğundan Elizabeth’in anne ve babasının evliliği geçersiz kabul edilebilir ve gayri meşru sayılabilirdi. Bu durumda varis olamazdı. Taht sırası da kuzeni Mary’ye geçerdi. Protestanların elinde ise, Katherine ve Henry’nin evliliğinin Hristiyanlığa aykırı oluşu vardı. Bu da Elizabeth’in meşruluğu anlamına gelirdi.
Mary, İngiltere tahtındaki iddiasını daha da güçlendirecek bir evlilik yaptı. Kuzeni Darnley Kontu Henry Stuart’la evlendi. Bu evliliğe pek çok nedenden ötürü karşı çıkıldı. Özellikle de Mary’nin üvey kardeşi ve Protestanların lideri Morray Kontu, ona sırtını döndü. Çünkü Henry Stuart Katolikti. Üstelik Katolikler de Mary’nin evliliğini desteklemediler.
Mary’nin evliliğini kısa sürede pek çok problemle karşılaştı. Henry Stuart, Protestanlarla işbirliği yapıp Mary’nin danışmanını öldürdü. 1566’da Mary ve Henry’nin oğulları Prens James doğdu. Ama bu çiftin arasını düzeltmeye yetmedi.
1567 yılının Şubat ayında Henry Stuart ölü bulundu. Mary ve yakınları suçlanıyorlardı. Ayrıca Henry Stuart’tan nefret eden çok fazla soylu da vardı. Üç ay sonra Mary, baş şüphelilerden Bothwell Kontu ile evlendi. Bu olay halkın Kraliçe’ye sırt çevirmesine neden oldu. 1567’de Mary oğlunun lehine tahtan çekilmek zorunda kaldı.
İngiltere’deki Esareti ve İdamı
Mary 1568’de kaçmayı başardı. İngiltere’ye giderek Elizabeth’ten koruma talep etti. Ancak Elizabeth tahtı için tehdit oluşturan baş rakibini hapsettirdi. Sonraki 19 yıl boyunca Mary sıkı gözetim altında kaldı. İskoç Kralı oğlu James belki babasının ölümü belki de İngiliz tahtı ile ilgili umutları sebebiyle Mary’yi savunmadı.
1586’da Mary ve Elizabeth’i tahtan indirmek için uğraşan Anthony Babington’ın mektupları ele geçirildi. Mary Elizabeth’in tebaası değildi.Tahtan indirilmiş bir kraliçeydi. Buna rağmen Mary ihanetten suçlu bulundu ve ölüm cezasına çarptırıldı.Mary, 8 Şubat 1587’de Fotheringhay Kalesi’nde 44 yaşındayken idam edildi. Mary’nin Elizabeth aleyhine komplo kurduğuna dair kanıtlar olsada bir kraliçenin bu şekilde idamı çok tepki çekmiştir.
Elizabeth’in varisi olmaması sebebiyle Mary’nin oğlu I.James, İngiltere Kralı oldu. Böylece İngiliz ve İskoç krallıkları birleştirildi. I.James, bundan sonra annesinin naaşını naklettirdi ve Westminster Abbey’de bir anıt yaptırdı.
