Gayda zurna ve tulumdan oluşan bir üflemeli çalgıdır. Tarihçesi eskilere dayanan bu müzik aleti İskoçyalıların ve birçok milletin milli çalgısı olarak bilinmektedir.
Gaydanın Yapısı
Gayda bir tuluma bağlı 4 düdük ve tulumu şişirmeye yardımcı olan 1 adet nefes borusundan oluşmaktadır. Bu borular kamıştan yapılmış özel borulardır. Nefes borusunun alt kısmında kalan boru zurnaya benzer ve bu zurna 6 delikten oluşmaktadır. Diğer kalan 3 boru ise tulumun üstünde bulunurlar. Tulumun üstünde bulunan 3 borudan 2 si zurnanın en pes çıkardığı sesten bir oktav aşağı, geriye kalan boru ise iki oktav daha aşağı ses vermektedir. Bu borular kamıştan yapılmış özel borulardır.
Gayda Nasıl Kullanılır?
Gaydayı kullanmak için kolunun altına alınan tulum hava ile doldurulması gerekmektedir. Hava ile dolan tulum kollar ile sıkıştırılarak havanın 6 delikli zurna benzeri boruya giderek delikler yardımıyla istenen tonda ses çıkartılmasını sağlar. Gaydanın en büyük özelliklerinden biri ise çalınmaya başladığında aralıksız bir şekilde çalınmaya devam etmesidir. Kullanılması göründüğünün aksine zordur.
Gaydanın Tarihçesi
M.Ö 1000 yıllarında kullanıldığı saptanılan gayda Avrupa ya milattan sonra ki ilk yüz yılda Romalılar tarafından getirildiği ve Roma ordusunda kullanıldığı tahmin edilmektedir. 15. Yüzyıldan itibaren yaygın bir şekilde İngiltere Yarımadasında kullanılan gayda daha sonralarda ise Trakyalıların, İskoçların, Makedonların ve Bulgarların milli çalgısı olmuştur. Özellikle İrlandalıların ve İskoçların savaşlarda kullandığı gayda, kültürlerinde birçok yerde kullanılır hatta günlük yaşantılarının her yerinde gaydayı görmek mümkündür.
Gayda dünyada çok eski ve köklü bir üflemeli müzik aletidir ve gaydanın birçok çeşidi vardır. Türkiye de Karadeniz bölgesinde tulum adında, Rumcada dankiyo, Lazcada guda, Latince de ise tsimpona gibi birçok farklı dilde adı ve farklı şekli bulunmaktadır.
