Bebeklik döneminden itibaren gününün büyük bir çoğunluğunu oyunlar oynayarak geçiren çocuklar, bu amaçlarını oyuncakları sayesinde gidermektedir. Çevresinde gördüğü hemen hemen her şeyi oyuncak olarak kullanabilme özelliği olan çocuklar için yaşlarına uygun oyuncak seçimi de yapmak önemlidir.
Çocukların oyuncak seçimi konusunda henüz yeterli bir bilgi birikimi olmaması, ebeveynleri tarafından yönetilmesi gereken bir süreçtir. Bu süreci doğru bir şekilde yönetmek içinse yaşlara ait özellikleri ve oyuncakların geliştirdiği becerileri bilmek gerekmektedir. Yaş ve becerisine uygun olmayan oyuncakların, çocuklara yarardan çok zarar vereceği göz önüne alınarak, gerekli hassasiyet gösterilmelidir.
Oyuncağın Çocuk Gelişimine Etkisi
Çocuk gelişim süreçlerinde oyuncakların önemli bir yeri vardır. Çocukların zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerini desteklerken, yeteneklerinin de ortaya çıkmasına yardım etmektedir. Oyuncaklar sadece hazır bir ürün olarak düşünülmemelidir. Çocuğun oyun oynarken kullandığı her türlü eşya onlar için birer oyuncaktır. Bunlar kimi zaman kum olur kimi zaman çamur kimi zamansa boş bir kutu. Önemli olan çocuğun bu malzemeleri kullanarak yeni oyunlar ve nesneler üretmesi, hayalini kurduğu düzeni bunlarla sağlamasıdır.
Oyuncakların olumlu etki göstermesi için basit, yaşına uygun ve eğitici olması gerekmektedir. Çocukların meraklarını gideremeyen, yeteneklerinin ortaya çıkmasını sağlamayan ve yaşına uygun olmayan oyuncaklar, çocuklara yarardan çok zarar vermektedir. Çözemediği bir oyuncak başarısızlık hissi uyandırarak, kendisine olan güvenini azaltmaktadır. Kendisine çok basit gelen bir oyuncak ise hiçbir katkı sağlamamaktadır. Bu nedenle sadece oyuncak almak, oyuncak alırken de pahalı olmasını önemsemek çok doğru bir tercih değildir.
Yaşlara Göre Oyuncak Seçimi
Çocuklar, oyuncak seçimi konusunda çok doğru tercih yapacak yeterlilikte değillerdir. 3 yaşına kadar tamamen ebeveynler tarafından oyuncakların seçilmesi gerekmektedir. Daha sonraki dönemlerde oyuncakların seçimi çocuklara bırakılabilir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken çocuğun ilgi duyduğu oyuncağı seçmesine fırsat vermektir. Seçilen oyuncağın uygunluğu ebeveyn tarafından kontrol edilmelidir. Çocuğa olumsuz bir etkisi olacak oyuncaklara kesinlikle müsaade edilmemelidir.
4 yaş çocukların motor gelişimi gelişmeye devam etmektedir. Hoplamalı ve zıplamalı oyunlara karşı ilgileri giderek artmaktadır ve bu da onlar için olumlu bir ilgidir. Bu tarz hareketleri yapabilecekleri oyuncaklar alınarak hareketleri belli bir amaca bağlanabilir. Basketbol gibi hem kaslarını hem de kabiliyetlerini geliştirecek oyunlar için top ve pota gibi oyuncaklar alınabilir. Bisiklet gibi hem çevresini tanıyacağı hem de özgürce hareket edebileceği bir oyuncak da gelişimi için yararlı olacaktır. Çocukların bu dönemlerinde mesleklere karşı ilgileri de artmaktadır. Kendilerini doktor, hemşire, dişçi, pilot, yarışçı gibi mesleklerle hayal ederek onları taklit etmektedir. Bu sebeple onlara bu mesleklere yönelik oyuncak setleri alınabilir. Örneğin; alınacak bir Hot Wheels yarış pisti oyuncağı ile onun yarışçı olarak oynamasını sağlayabilirsiniz. Üzerine binerek gezmeyi sevdiği için bisiklete alternatif olarak akülü arabalar da tercih edilebilir. Fakat onun kas gelişimine etki edecek oyuncakları bu dönemlerde tercih etmek daha uygundur.
5 yaşındaki çocuklar grup oyunlara ilgili olmaya başlamıştır. Tek başına oynamaktansa grup olarak oynanacak oyunları tercih ederler. Bu sayede çevrelerini tanıma ve ilişki kurma yetenekleri de gelişir. Toplu bir şekilde oynanan oyunlar, çocuklara kurallara uymayı da öğretmektedir. Artık toplumun bir parçası olan çocuklar için çevresine karşı uyumlu olması, toplumun ferahı için de son derece önemlidir. Bu yaştaki çocuklar için oyuncak bebekler, Barbie bebek setleri, küçük evler ve oyuncak ev aletleri gibi eşyalar iletişim ve sosyal gelişimlerine destek vermektedir. Açıkhavada oynamalarına da uygun olan bu tarz oyuncaklar sayesinde hem masa başında hem de açıkhavada arkadaşlarıyla beraber oyunlar oynayabilir. Play Doh oyun hamuru gibi şekil verebileceği oyuncaklar, onların el becerilerini geliştirirken hayal dünyalarını da gerçekleştirmelerini sağlamaktadır. Bu sebeple oyun hamuruna benzer şekilde kum, kil, karton, mukavva, çizim yapma, kesme-yapıştırma, boyama ve ip gibi oyuncaklar ve malzemeler de çocuklara alınabilir. Ayrıca orta boy legolar, 8-12 parçalı yapbozlar, Hot Wheels oyuncak araba setleri, sayı kavramlarını içeren oyunlar, zeka oyunları, hikaye kitapları ve paten gibi oyuncaklar da tercih edilebilecek oyuncaklardandır. Bu dönemde anne ve babaların çocuklarına hikâyeler okuması, çocukların zihinsel, sosyal, psikolojik ve dil gelişimi açısından son derece faydalıdır.
6-7 yaş grubundaki çocukların oyuncak kavramı okula başlamaları ile değişime uğrayacaktır. Etrafında gördüğü kişilerdeki oyuncakları isteme konusunda ısrarcı olduğu bile görünecektir. Bilgisayar gibi elektronik cihazlara yönelimin daha da arttığı bu zamanlarda, bu tarz teknolojik cihazlar kısıtlanmalıdır. Bu cihazlardan uzak tutmak için sportif faaliyetlere yönlendirmek çocuklar için olumlu gelişmeler sağlayabilir. Arkadaşlarıyla her türlü oyunu oynamaktan keyif alacakları bu dönemlerde topluca oynanabilecek oyuncaklar tercih edilebilir. Spor malzemeleri, oyuncak bebek gibi evcilik malzemeleri, ayrıntılı legolar, satranç, dama ve elişi araçları gibi oyuncaklar, arkadaşlarıyla beraber oynamaktan keyif alabilecekleri oyuncaklardır.
8 yaş ve üstü çocuklar, dış ortamda oynanabilecek oyunları tercih etmeye başlamıştır. Arkadaşlarıyla beraber oynayabilecekleri oyunlar için sağlanacak oyuncaklar daha çok ilgisini çekecektir. Bisiklet, kaykay ve paten gibi sportif uğraşlar için de gerekli destek verilmelidir. Ayrıca kelime oyunları, zekâ oyunları, bilimsel araçlar (mıknatıs, teleskop gibi) ve yapbozlar gibi oyuncaklar arkadaşlarıyla beraber oynarken rekabeti de destekleyici oyunlardır. Hem arkadaşlarını geçmeye çalışması hem de kendilerini bu sayede geliştirdikleri oyunlar, bu dönemde önem arz etmektedir.
Sağlık Açısından Oyuncaklar
Oyuncaklar, çocukların gelişimini sağlamak için kullanılan malzemelerdir. Fakat eskiye nazaran neredeyse tamamen fabrikasyon olan bu oyuncaklar, çocukların sağlıklarını da tehdit edebilecek konuma gelebilmektedir. Bu konuda gerekli hassasiyetin ebeveynler tarafından gösterilmesi gerekmektedir. Oyuncakların üzerinde CE ibaresi kesinlikle olmalıdır ve bu ibarenin bulunmadığı oyuncaklar çocukların ısrarlarına yenik düşülerek kesinlikle alınmamalıdır.
Oyuncakların geliştireceği beceriye uygunluğu düşünülürken, oyuncağın parçalarının da kontrol edilmesi gerekmektedir. Oyuncakların yeterli sağlamlıkta olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca parçalarının sivri ve kesici olmaması da son derece önemlidir. Eğer çocuk henüz parçaları ağzına götürme eğilimde ise küçük parçalara ayrılan oyuncaklarla oynamalarına müsaade edilmemelidir. Bu tarz küçük parçalara ayrılan oyuncakların ise parçalarında küçük bir delik olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.
Şiddet içerikli oyuncaklar, çocuklardan kesinlikle uzak tutulması gereken oyuncaklardır. Günümüzün en büyük sorunlarından birisi olan şiddet, çocuk yaşta bu tarz oyuncaklarla öğrenilen güç kavramından kaynaklanmaktadır. Bazı oyuncakların içinde yer verilen silah, kılıç ve bıçak gibi oyuncakların amaçları çocuklara güzelce anlatılmalıdır. Askerliğin ve polisliğin birer meslek olduğunu, suçlulara karşı bizleri koruduğu söylemeli, bu meslekleri yanlış tanımaları engellenmelidir.
Ailece Oyunun Önemi
Çocuklar her döneminde ailelerine ihtiyaç duyan bireylerdir. Oyuncaklarla yaptıkları nesneleri, çizimlerini ve becerilerini öncelikle ailesine göstererek onlardan tepki almak isterler. Bu konuda çocuklara gerekli ilgi gösterilmeli ve onu destekleyici tavırlar sergilenmelidir. Çocuklarla beraber geçirilen zamanların çocukları mutlu ve huzurlu hissettirdiği unutulmamalıdır. Bu sebeple oyuncak alınırken ailece oynanabilecek tarzda oyuncaklar da alınmalıdır ve belli saatleri oyun seansları olarak çocuklarla geçirmek gerekmektedir. Çocukların sağlıklı ve mutlu bireyler olarak yetişmeleri için bu durum oldukça önemlidir.
