Çocuk gelişiminin destekleyici ve başlıca öğelerinden olan, oyun ve oyuncaklar için ebeveynler gerekli dikkati göstermelidir. Yaşına göre oyuncak tercihi yapılmasından hangi oyuncağın hangi özelliği geliştirici etkisi olduğuna kadar birçok bilgiyi bu yazımızda bulabilirsiniz.
Oyuncak seçimi konusunda en önemli kriterlerden birisi, oyuncağın çocuğun yaşına uygunluğudur. Oyuncağın çocuğun yaşına göre daha düşük seviyede olması, oyuncağa çocuğun ilgisinin olmamasına veya oynasa bile çocukta herhangi bir gelişim olmamasına sebep olacaktır. Ayrıca çocuğun çok fazla oyuncağa da sahip olması, yanlış bir davranış biçimidir. Oyuncağın çocuğuna yaşına göre daha üst seviyelerde olması ise çocuğun oyuncak ile verimli bir şekilde oynayamamasına ve oyuncakla oynamayı becerememesine sebep olur. Bu durumda çocuğun kendine olan güvenini azaltıp, başarısız olma duygusunu yaşatabilir.
Yaşlara Göre Oyuncak Seçimi
Çocukların yaşlarına uygun oyuncak seçimi için hangi yaşlarda hangi becerilere yönelik oyuncaklar almak gerektiğini bilmek işe yarayacaktır.
1-4 ay bebekleri, yeni doğan bebeklerdir. Bu dönemlerde bebeklerin kendi bedenleri başlıca oyuncaklarıdır. İşitsel ve görsel duyulara hitap eden oyuncaklar, bu dönemlerde ilgisini çekecektir. Ses çıkaran ve ışıklı oyuncaklar bu dönemde tercih edilebilecek oyuncak çeşitleridir. Çıngırak ve yatağın üzerine asılacak dönence tarzı oyuncakları tercih edebilirsiniz.
4-8 ay bebeklerde ise artık kas gelişimi başladığından, tutabileceği oyuncaklar kaslarının gelişimi için de faydalı olacaktır. Bu sebeple ses ve ışık çıkaran ayın zamanda da eliyle tutabileceği oyuncaklar tercih edilebilir. Oyuncakları ağza alma eğilimi de göstermeye başlayacağından, rahatça çiğnenebilen oyuncaklar da bu dönemlerde alınabilir. Basit dokunma, sıkma, basma gibi hareketler sonucunda ışık ve ses çıkarması ilgisini çekecektir.
8-12 ay dönemi bebekleri, artık oturabilen ve ilgisini çeken nesnelere uzanabilen bebeklerdir. Ayrıca her tuttuğunu da ağza götürme eğilimi daha da artmıştır. Bu dönemde ayrıca aldıkları nesneleri atma eğilimi de gelişmiş olacaktır. Bu sebeple bozulup kırılacak oyuncaklardan uzak durulmalı, bunun yerine rahat kavrayacağını oyuncak tercih edilmelidir. Basit oyuncak bebekler, birbiri içine geçen oyuncaklar, toplar ve yere düşünce ses çıkaran oyuncaklar bu dönemde alınabilecek basit oyuncaklardır.
12-18 ay döneminde bebekler artık yürümeye başlamıştır. Bu sebeple hareketlerine tepki verecek oyuncaklar ilgisini çekecektir. Bu yaşlara uygun Legolar, büyük resimli kitaplar, oyuncak gemi gibi su üstünde yüzen nesneler, atıp fırlatmaya uygun oyuncaklar, vurduğunda ses çıkaracak tarzda basit müzik aletleri bu dönemdeki bebekler için tercih edilebilecek türden oyuncaklardır.
18-24 ayları artık yavaş yavaş bebeklikten çocukluğa geçiş dönemidir. Bu dönemini tamamen keşfederek geçirecek olan bebekler için yeni nesneler oluşturabileceği bloklar ve kutular oyuncak olarak alınabilir. Bilişsel yönünü de geliştirecek olan bu tarz oyuncaklar, aynı zamanda kendilerine olan güveni de artıracaktır. Barbie bebek tarzı saçları ve elbisesi olan oyuncak bebekler, Hot Wheels oyuncak arabaları, mutfak gereçleri gibi temalı oyuncaklar ve bol resimli hikaye kitapları, bu dönemin ilgisini çekecek oyuncak türleridir. Bu oyuncakları kullanarak sosyal yönünü de geliştirecek, aynı zamanda rol model olarak gördüğü ebeveynlerini de taklit etmeye başlayacaklardır.
2 yaş çocuklarının artık hayal güçleri ve becerileri daha da gelişmiştir. Bu sebeple bu becerilerine yönelik oyuncaklar daha da çok ilgilerini çekmektedir. Bedensel ve kas yapısının gelişmiş olması sayesinde topla oynayabilir, topa vurabilir. Hayal gücü sayesinde doktorculuk, dişçilik, evcilik gibi oyunları oynamayı sever ve bunları rahatlıkla canlandırabilir. Bu tarz temalara uygun alınabilecek oyuncak setleri sayesinde de hayal güçleri daha da geliştirilebilir. Bilişsel becerilerini geliştirecek olan Play Doh oyun hamuru, kil ve inşa blokları ile yeni nesneler oluşturabilirler. Sosyal becerileri de bu dönemde gelişim göstermektedir. Bunun için oyuncak telefon, oyuncak bebek, bebek arabaları ve yumuşak hayvanlar tercih edilebilir.
Bu dönemdeki çocuklar için genel olarak; oyuncak arabalar, büyük oyuncak arabalar, basit yapbozlar, oyun hamuru, basit zekâ küpü oyunları, oyuncak telefon ve ev araçlarını taklit eden oyuncaklar alınabilir.
3 yaşındaki bir çocuk, artık yeterli motor becerisine ulaşmış ve daha anlamlı oyunlar oynamaya hazır bir çocuktur. Daha gerçekçi oyuncuklar onlara daha çekici gelecektir. Çalan telefonlar ve gerçekçi konuşmalar içeren sesli oyuncaklar tercih edilebilir. Bu dönemdeki çocukların artık yavaş yavaş ilgili olduğu konulara yönelimi başlamıştır. Bu sebeple kızların bebeklere, erkeklerin ise arabalara karşı daha fazla ilgisi olması gibi durumlar görünebilir. Her iki cinsiyetin de halen daha aktifliğinde bir azalma yoktur ve itmeli-çekmeli oyuncaklara karşı halen daha ilgilidirler.
Bu dönemki çocuklar için üzerine binebileceği oyuncaklar da alınabilir. Akülü arabalar ve oyuncak atlar tercih edilebilir. Bunların dışında genel olarak; büyük boy Legolar, her türlü ev gereçlerinin oyuncağı, oyun halısı, parmak boyası, boyama için malzemeler ve bol resimli hikâye kitapları tercih edilebilecek bir başka alternatif oyuncaklardır.
Oyuncakların Katkı Sağladığı Özellikler
Çocuklar ve bebekler dönemsel olarak bazı gelişimler göstermektedir. Bu sebeple yaşına uygun oyuncak seçimi yapılması gerekmektedir. Yaşına uygun oyuncak seçimi yapılabilmesi için ise hangi yaşlarda hangi gelişimi sağladığı ile beraber hangi oyuncağın hangi özelliğin gelişmesine katkı sağladığı gibi bilgiler gerekmektedir.
Oyun hamuru, küçük kaslarının gelişmesine katkı sağlarken aynı zamanda el becerilerini geliştirmesini ve yeni fikirler üretmesini sağlar. Kendi oyuncağı kendi yapmasını sağlayan bu tarz oyuncaklar, aynı zamanda çocuğun kendine olan güvenini de artırmaktadır. Özellikle yaptığı bazı nesneleri saklamanız kendine olan güvenini daha da artıracaktır. Play Doh oyun hamuru gibi sağlık açısından da uygun olan oyun hamurları, çocuk gelişiminde önemli yere sahip oyuncaklardır.
Bisiklet, her çocuğun hayalini süsleyen ve sürmekten keyif aldığı bir oyuncaktır. Çevresini tanımasına, kendine olan güveninin artmasına, kaslarının gelişmesine ve sosyalleşmesine katkı sağlamaktadır.
Legolar, çocuğun zekasının ve bilişsel becerilerinin gelişmesinde çok etkili bir oyuncaktır. Legoları kullanarak tamamen kendisinin ürettiği nesneleri görmek onlar için bir zaferdir ve kendilerine olan güvenin artmasını sağlamaktadır. Ayrıca bozup yeniden yaparak deneme-yanılma yoluyla bir şeyler üretmeyi kavrarlar. Kaslarının da gelişmesini sağlayan Lego oyuncak, çocukların uzun süreli oynadığı hatta yetişkinler tarafında da oynanan bir oyuncaktır.
Beşik üstüne asılan oyuncaklar, yenidoğan bebekler için özellikle tercih edilmektedir. Ses çıkarması ve renklerindeki zıtlıklar bebeklerin ilgisini çekmektedir ve uzanıp yakalamaya teşvik etmektedir. El-göz koordinasyonunu geliştirirken sebep-sonuç ilişkisinin öğrenilmesini de sağlar.
Top, çocukların daha çok birden çok kişiyle oynamasını gerektiren bir oyuncaktır. Bu sayede topluca hareket edebilme, sıra bekleme, iletişim kurma ve etkileşimde bulunma gibi birçok özelliğe katkı sağlar. Kasların gelişmesi açısından da önemlidir.
Pelüş oyuncaklar, 1 yaşından itibaren çocuklardaki bağlanma ihtiyacını karşılayan bir oyuncaktır. Oyuncak bebek veya oyuncak ayı gibi tercihler yapılabilir.
Oyuncak telefon, çocukların iletişim ve dil becerilerinin gelişmesini sağlayan bir oyuncaktır.
Yapbozlar, çocukların dönemine göre karmaşıklığına karar verilerek alınması gereken bir oyuncaktır. Başlangıçta 4-6 parçalı bir yapboz ile başlanabilir. Çocukların deneme-yanılma ile sonuca ulaşmasını sağlamaktadır. Ayrıca el-göz koordinasyonunu ve hafızayı da geliştirmektedir.
