Kültür Devrimi, 1966’da Mao Zedong’un Çin hükümeti üzerindeki gücünü yeniden tahsis etme amacıyla başlattığı ülke çapındaki bir sosyal harekettir. Mao, Çin ulusunun gençlerini Çin kültürünü saflaştırmak için harekete geçmeye çağırmıştır.
Gelişim Süreci
1960’lı yıllar boyunca Mao Zedong’u endişelendiren iki temel sebep vardı: Parti üzerindeki gücünün zayıflaması ve Sovyetler Birliği ile yaşanan gerilimler. Büyük İleri Atılım’ın başarısızlığı ve ülke genelindeki kıtlık, Mao’nun Komunist Parti üzerindeki egemenliğinin sorgulanmasına sebep olmuştu. Daha da ötesi Mao, Sovyetler Birliği’nin devrimin amacından saptığını düşünüyordu. Aynı yola Çin’n de girmesinden korkuyordu.
Mao partideki kendine sadık isimlerle radikal entellektüelleri bir araya topladı. Amacı Komunist Parti’yi hem de ülke gençliğini kendine ve fikirlerine daha sadık hale getirmekti. Kültür Devrimi gençlerin seferberliği ile yapılacak bir kitlesel hareketti. Mao’nun karısı Jiang Qing kültür ve sanat dünyasından sorumluydu. Savunma Bakanı Lin Biao ise ordunun Mao’ya sadakatini garanti edecekti.
Kültür Devrimi’nin Başlangıcı
Ağustos 1966’da Mao, Çin Kominist Partisi Merkez Komitesi’nde mevcut parti liderlerini burjuva değerlerini benimsemekle ve devrimci ruhu kaybetmekle suçladı. Ülke gençliğine harekete geçmeleri için çağrı yaptı. Birkaç ay içerinde “Kızıl Muhafızlar” olarak bilinen gruplar entellektüellere saldırmaya başladılar. Fanatik öğrencilerden oluşan bu gruplar yavaş yavaş milis gücüne dönüştüler. Mao, tekrardan Çin’in güç merkezi haline geldi.Kızıl muhafızlar, Mao’ya tehdit olarak gördükleri herşeye saldırıyorlardı.
Mao başlangıçta orduya Kızıl Muhafızlara müdahale etmeme emri verdi. Bu hareketi “İsyan Etme Hakkı“ olarak adlandırıyordu.Çin genelinde hiç kimsenin güvende olmadığı bir ortam oluşmuştu. Bürokratlar, politikacılar ve sanatçıların tamamı kolaylıkla hedef haline gelebilirdi.
Kültür Devrimi’nin ilk aşamasında Politbüro liderleri uzaklaştırıldı. Ardından illerdeki parti komiteleri devrildi. Komunist Parti’nin geri kalanı 1967’de Mao’ya Kültür Devrimi’ni durdurması için çağrıda bulundular. Ancak Mao yanlıları baskın geldi ve hareket daha da ivme kazandı. Kızıl Muhafızların sayısı birkaç milyona ulaşmıştı. Çin kültürü’nde temizlik ve dönüşüm talep ediyorlardı. 1967 yazında silahlı çatışmalarda başladı.
Kültürel Tahribat
Kültür Devrimi “Dört Yaşlı” olarak adlandırdıkları unsurların yok edilmesi gerektiğini savunuyordu. Eski fikirler, eski gelenekler, eski kültür ve eski alışkanlıklar dönüştürülmeliydi.
Kızıl muhafızlar dini ve kültürel binaları tahrip etti. Parti elitleri ve entellektüelleri öldürüldü. Mao’nun karısı Jiang Qing tüm sanat dallarında gücünü hissettiriyordu. Batıya yakın görülen eserler yasaklanıyordu. Sadece Batı değil Antik Çin Kültürü de saldırı altındaydı. Pek çok el yazması, resim ve antika bu dönemde kayboldu.
Kültür Devrimi en çok büyük şehirlerde etkili oldu. Sokaklarda cinayetler ve saldırılar sıkça yaşanıyordu. Kızıl muhafızlar batılı tarzda giyinenlere bile saldırıyordu. Kiliseler, tapınaklar ve kütüphaneler kapatıldı.Feodal geleneklere saldırı başladıktan sonra ev yağmaları da başladı. Güvenlik güçlerinin müdahalesi olmadığı için ölü sayısı artıyordu.
Lin Biao
Kültür Devrimi başladıktan sonra Kominist Parti liderlerini çoğu görevden alındılar. Buna Başkan Liu Shaoqi da dahildi. Mao’ya sadık Savunma Bakanı Lin Biao hızla yükseldi. Partide artık askerler önemli görevlere geliyordu. Artık Lin’e Mao’nun varisi gözüyle bakılıyodu. 1969’da resmen atandı.
Lin, Sovyetlerle olan Sınır çatışmalarını öne sürerek sıkıyönetim ilan etti. Ancak Mao, Lin’nin gücü bu kadar çabuk ele geçirmesinden rahatsızdı. Bu noktada Lin ciddi bir muhalefet ile karşılaştı. Mao kontrolü yeniden almak için harekete geçmişti. Çin’in üst düzey liderleri kimi destekleyecekleri konusunda ayrışmaya başladılar.
1970 yazında Parti Genel Kurulu’yla birlikte hamleler yapılmaya başlandı. Mao, Lin’e ders vermek için Chen Boda’yı görevden uzaklaştırdı. Bir yıl sonra Mao’ya karşı suikast girişimi olduğu iddia edildi. Lin, Sovyetler Birliği’ne kaçmaya çalışırken öldü. Hemen ardından orduda komuta kademesinin çoğunluğu tasfiye edildi. Lin’in ölümü ülke çapında derin bir hayalkırıklığı yarattı. Çünkü Lin’e, Mao’nun yerine geçicek kişi olarak bakılıyordu.
Kültür Devrimi’nin Sonu
1968’lerden itibaren Kızıl Muhafızların büyük şehirlerde çıkardığı sorunlar Mao ve parti yönetimini müdahale etmek zorunda bıraktı. Kızıl Muhafızları şehirlerden uzaklaştırmak için Kırsala Doğru Hareketi’ni başlattılar. Mao, hareketin amacının gençlerin çiftliklerde çalışması ve köylülerden ders alması olduğunu ilan etti.
Kızıl Muhafızların Kırsala gönderilmesi ve Lin’in ölümü sonrası Başbakan Zhou ülkeyi normalleştirmek için çalışmalara başladı. Ancak 1972’de Mao felç geçirdi.Zhou ise kanser olduğunu öğrendi. Partililer Çin’in geleceğini tartışmaya başladılar. Mao ve Zhou, Deng Xiaoping’e destekleme kararını aldılar. Ancak Mao’nun yakın çevresini oluşturan ve “Dörtlü Çete” olarak bilinen grup buna karşı çıktı.Çin siyaseti tekrardan ikiye bölündü. Zhou öldükten sonra Dörtlü Çete, Mao’yu Deng’i tasfiye etmek için ikna etmeyi başardı. Ama birkaç ay sonra Mao öldü ve Deng tekrardan iktidara geldi.
