Teknolojinin gelişimi ile elektronik ortamda kullanılan dökümanların ve yazışmaların sayısı da büyük ölçekte artmıştır. Artık birçok belge sanal ortamda hazırlanmakta ve neredeyse her alanda tüm fikirler ve içerikler bilgisayarlara kaydedilmektedir. Ancak internetin hizmet sektöründe bu denli yaygınlaşması, vergi güvenliğini de tehlikeye sokmaktadır. Bu nedenle, insanlar eski yöntemler olan ıslak imza ve notere daha çok itimat etmektedir.
İnternet ortamında hazırlanan belgelerin, verilerin güvenilir bir şekilde saklanması zaman damgası ile çözüme ulaşır. Para transferi, sözleşmeler, başvurular gibi birçok alanda yapılan işlemlerin başarılı bir şekilde tamamlandığını kanıtlar. Damga sayesinde, verilerin gönderim, alım, üretim gibi tüm adımlarının gerçekleştiği zaman kaydedilir.
Zaman Damgası Nedir?
Zaman damgası, elektronik ortamda hazırlanan sözleşmelerin, belgelerin ve diğer verilerin belirli bir tarihte var olduğunu göstermek için kullanılır. Bununla birlikte, söz konusu verilerin daha önce değiştirilmediğini ve asıl olduğunu da gösterir. Bu sayede, belge sahibi bile belgeyi sonradan değiştiremez.
Kayıtların güvenli bir şekilde arşivlenmesi için olanak sağlayan bu damga türü, bazen elektronik imza ile karıştırılır. Elektronik imza da belgenin orijinal olduğunu kanıtlayan bir diğer unsurdur. Ancak elektronik imza, adından da belli olduğu gibi imza niteliği taşır. Yani, bu imza türünde elektronik damgada olduğu gibi belgenin düzenlendiği tarih belirtilmez. Belge sahibine özel olarak hazırlanır ve bu bağlamda, doğrulayan taraf sanal anahtar eşliğinde imza atabilmektedir. Elektronik damgalar ise elektronik imzayla doğrulanır.
Zaman Damgası Ne İşe Yarar?
Zaman damgası, e-ticaret, e–devlet uygulamalarında kullanılmaktadır. Burada temel amaç, bir belgenin veya sözleşmenin imzalandığı veya para aktarımının yapıldığı tarihi göstermesi ve onaylamasıdır. Buna ek olarak, yeni bir kitap, algoritma, formül, fotoğraf, düşünce, tasarımın üzerinde hak sahibi olunduğunu ispat etmek isteyenler tarafından da kullanılan bir elektronik damgadır.
Zaman Damgası Nasıl Kullanılır?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi bu damga türü, elektronik imza ile birlikte kullanılmaktadır. Bilgisayarın dosya bölümünden imzalanacak belgenin seçilmesi ile uygulama gerçekleştirilmiş olur. İstemci, damgalanması istenen dosyanın özetini zaman sunucuya gönderir. Bu bağlamda, dosyanın aslının sunucuya ulaşması söz konusu değildir. Sunucu da belgeyi güvenli donanım modülüne uygun olarak imzalar. Sunucu, dosya özeti ile zaman bilgisini toplar ve ortak bir veri oluşturur. Söz konusu sunucuların saatleri, uydu kaynakları ile kusursuz çalışır.
Bu elektronik damganın kullanım alanları; para transferleri, sözleşmeler, başvurular, e – ticaret ve e – devlet uygulamaları, fikir, tasarım, formül üzerinde kullanım hakkı gibi alanlarda kullanılır.
E-Defter Zaman Damgası Zorunlu mu?
İnternet ortamında kullanılan verinin belirli bir tarihte var olduğunu gösteren zaman damgası, bir kontör bazında ele alınabilir. Bu bağlamda, her bir berata vurulan elektronik damga, bir kontör anlamına gelir. E – Deftere eklenmesi zorunlu değildir. Ancak güvenirlik açısından eklenmesi faydalıdır. Kişiler çoğunlukla damgayı sayfa sayısını esas alarak değil, defterin kendisine eklemeyi tercih ederler.
Bu elektronik damga türü, yasal süreçlerde berat ispatı olarak kullanılır. Bu nedenle, sadece beratlarda damga bulundurmak yeterli olacaktır. Defterde olması zorunlu bir süreç değildir.
Zaman Damgası Geçerlilik Süresi
Elektronik imza ile birlikte kullanılarak bir belgenin, sözleşmenin veya farklı alanlarda kullanılmak için hazırlanan verilerin güvenli bir şekilde tutulmasını sağlayan elekronik damganın belirli bir geçerlilik süresi bulunmamaktadır. Bu bağlamda, geçerlilik süresi, belgenin geçerlilik süresi ile aynıdır. Örneğin, 12 Mayıs 2019 tarihine kadar geçerli olan bir belgenin veya sözleşmenin üzerindeki damga da bu tarihe kadar onaylı olacak ve belgenin düzenlenme tarihini gösterecektir.
E-Defter Zaman Damgası Nasıl Alınır?
Gelir İdare Başkanlığı ( GİB) e – Defter sisteminde sorun yaşanması durumunda elektronik damgaya ihtiyaç duyulur. Sistemde herhangi bir problem oluşması veya yasal süreç sonunda sisteme yüklenmeye çalışılan beratların hata vermesi halinde mali mühürle birlikte kullanılmaktadır. GİB e- Defter sistemine yüklenen berat GİB imzası ile indirilmeli ve sisteme yüklenen zaman damgalı berat arşivlenmelidir.
E-Defter için kullanılan damgayı çeşitli firmalardan ve Kamu Sertifikasyon merkezinden satın almak mümkündür. Bunun için Kamu SM, alıcılara kullanıcı adı ve parola verir. Sonrasında damganın kurulumu bilgisayara yapılır ve kullanılmaya başlanır.
Zaman Damgası Ayarları
Kurulum ayarlarının temelini Java programı oluşturmaktadır. Java programı yüklü olan bilgisayarla kurulum yapılır. Kurulum için gereken ayarlar satın alınan firmanın verdiği sunucu esasında sunulur. Bunun için elektronik imza da kurulmalıdır.
RFC3161 standardı bu elektronik damgayı güvenli hale getirir. Aynı zamanda, hukuki delil niteliğinde bulunan sunucu da damganın oluşumunda önemli paya sahiptir. Bu yolla vurulan damgada herhangi bir işlem değişikliği yapmak mümkün değildir.
Ayarlarda damga algoritması bulunur. Bu algoritma da dijital imza ve Hash yöntemlerine dayanmaktadır. Dosyanın parmak izi niteliğinde olan Hash, dosya özeti anlamına gelir. Her dosya için Hash fonksiyonları farklıdır. Bu nedenle, dosyada en ufak bir harf değişimi bile çeşitli Hash olasılıkları demektir. Sha 256, Sha 1, MD5 sıklıkla tercih edilenlerdendir.
Sonrasında oluşturulan Hash özeti, sunucuya gönderilir. Sunucu, Hash ile zaman bilgisini birleştirir. Sonuçta ortaya çıkan bilginin Hash fonksiyonu alınmaktadır. Oluşan yeni Hash’ın zaman sunucunun gizli anahtarı ile elektronik imza yöntemiyle imzalanır. İmzalı Hash özeti, damga bilgisinin temeli demektir. Böylece, damga bilgisi, zaman bilgisi olarak gönderilir.
Hatalar ve Çözümleri
Damga, zaman zaman kullanılan servis ağından, gerekli ayarların doğru bir şekilde kurulmamasından veya Java programının bilgisayara indirilmemesinden kaynaklı hatalar verebilir. Bu hataların tümünde sorun ya damganın kurulumundan ya da elektronik imza kurulumundan kaynaklıdır. Görülen hatalara servis erişim hatası, damganın geçersiz olması gibi hataları örnek gösterebiliriz.
Zaman Damgası Servisi Erişim Hatası
Erişim hatası alıyorsanız öncelikle bilgisayarınızda Java Sana Makinesi’nin yüklü olduğundan emin olmalısınız. Java indirmek için Java Sanal Makinesi’nin resmi web sayfasını kullanabilirsiniz.
Java Sanal Makinesi’nde Java Kontrol Paneli’ne girdikten sonra Gelişmiş ayarlar (Advanced) > Güvenlik (Security) > Genel (General) > Karışık Kodlar (Mixed Codes) > Doğrulamayı devre dışı bırak (Disabled verification) adımlarını izlemelisiniz. İşlemi doğru bir şekilde tamamlamanız halinde http://kamusm.gov.tr/ adresine gittiğinizde zaman damgası servisinin onarıldığını görürsünüz. Eğer bu adrese ulaşım sağlayamıyorsanız kullandığınız networkte adrese ulaşmanızı engelleyen proxy sunucusu olabilir. Bu gibi durumlarda sistem yöneticisinden yardım alabilirsiniz.
İmza Zaman Damgası Geçersiz
Elektronik imza ile birlikte kullanıldığı için bazen zaman damgasının geçersiz olması gibi hatalarla karşılaşılır. Elektronik imzalardan kaynaklı hatalarda elektronik imza ayarları yeniden denetlenmelidir.
İmza ayarlarının denetlenmesi için öncelikle bilgisayarda Java sürümünün yüklü olduğunu kontrol etmek gerekir. Java programınız C sürücüsünde kayıtlı ise C sürücüsü – Program Files – Java adımlarını izleyerek dizinin üzerine sağ tıklayın Salt Okunur seçeneğinin seçilip seçilmediğini kontrol edin. Eğer seçili ise yanındaki tık işaretini kaldırın. Çünkü ‘Salt Okunur’ seçeneğinin seçili olmaması gerekir.
Sonrasında Güvenlik başlığına giriş yaparak Users yani Kullanıcıları seçin ve Düzenle butonuna tıklayarak Tam Denetim seçeneğini seçerek Uygula – Tamam adımları onaylanır. Aynı zamanda, Dijital İmza Kurulum programını bilgisayarınızdan silip yeniden yüklemeniz de işe yarayacaktır.
Parmak İzi Değeri’nin hesaplanmaması durumunda ise Mobil İmza Sertifikası edinmeniz gerekir. Sertifikayı aktif etmek sorunu çözüme ulaştıracaktır.
