Birden çok hastalık ve bu hastalıkların belirti ve bulguları vardır. Fakat bazı hastalıklar başka hastalıklara veya başka komplikasyonlara da neden olabilmektedir. Yatak yaraları da bunlardan bir tanesidir. Uzun süre boyunca yoğun bakımda yatan, yatağa bağımlı, felçli vb gibi hastalarda ortaya çıkan bir komplikasyondur. Sadece yatağa bağımlı hastalarda çıkmayıp aynı zamanda, yürümeyen, tekerlekli sandalyeye bağlı bireylerde de ortaya çıktığı için , basınç yarası tabirini kullanmak daha doğrudur. Bu yaralar bakım yapılmayan, dikkat ve özen gösterilmeyen hastalarda ortaya çıkmaktadır. Basınç yaraları, yüzeysel ve derindokunun bütünlüğünün bozulması sonucu oluşan, kokulu, ödemli ve çürümüş bir görüntüye sahip yaralardır. Uzun süren basıncın etkilerinin zayıflatılmaması ve hareketsizliğin olması, kemiğin dokuya basınç uygulayarak ilerlemesi sonucu da gözlenir.
Dekübitüs öncesi, yumuşak doku basınç altında kalır. Oluşan bu basınç kapiller kan akışını engelleyerek iskemi oluşmasına neden olur. Kanın dokuya ulaşmaması ile dokuda oluşan oksijen kaybı, dokuda nekrozun oluşmasına neden olur. Ve bunlar ağır bulgular olduğundan nekroza uğrayan dokuda ülserasyon meydana gelir.
Dekübitüs oluşmasını sağlayan nedenler
- Kas atrofisi
- Ödem
- Enfeksiyon
- Sürtünme
- ileri yaş
- Obezite
- Hareketsizlik
- Yatağa bağımlı olma
- Anemi
- Uygun olmayan gecelikler
- Kötü hijyen koşulları
- Dolaşım bozukluğu
- Diabetes mellitus, kalp damar hastalıkları sonucu dolaşım bozuklukları
- Yetersiz beslenme
Tüm bu nedenler basınç yarasına etki eder. Ayrıca yanlış pozisyonlarda buna sebebiyet verebilir. Eğer hastanın yatağı fazla yükseltilir ise hasta aşağı kayarak sırtında aşınmadan dolayı basınç yarası meydana gelebilir. Hastanın daima temiz, kuru ve hijyenik tutulması sağlanmalıdır. Ter, idrar, dışkı vb insanı atıkların deriye bulaşması nemin oluşmasını sağlar. Eğer o bölge yoğun basınç altında ise yaraların oluşması kaçınılmaz olur. Hastada his kaybı olduğundan bunu hissetmezler bu nedenle de bakımı üstlenen kişinin bilinçli ve bilgili olması gerekir.
Basınç Yarası Tedavisi
Basınç yaralarının tedavisinde kuru pansumandan ziyade ıslak pansumanlar tercih edilmektedir. Kuru pansuman yaralı deriye yapışarak zarar vereceğinden buna özen gösterilir. Pansumanda dokunun nemliliğininsağlanması için,yaranın %0.9 NaCi (serum fizyolojik) ile ıslatılması gerekir. %0.9 NaCI bakterisid etkiye sahip olmamasına rağmen, dokuda toksisiteye neden olmayıp yaranın hızlı bir biçimde iyileşmesinde etkili olan bir solüsyon olduğu için sıkça tercih edilmektedir. Pansuman esnasında ölü dokular yaradan sıyrılarak/kazınarak uzaklaştırılması gerekir. Bu işleme debritman adı verilir. Bu işlem yapılır iken, bölgede kanama meydana gelebilir fakat ölü doku ve kandan tamamen arındırılması gerekir. Eğer yarada enfeksiyon gözlenmiş ise antiseptik solüsyon ( povidon iyot,H2O2, hidrojen peroksit) veya lokal etkili antibiyotikler kullanılmalıdır. Ve tüm bunlar hekim istemi ile meydana gerçekleşmelidir. Tüm bu yöntemler ileri düzey için başlatılan işlemlerdir. Tüm bunların oluşmaması için pozisyon değişikliği, hijyen ve yara bakımının düzenli yapılması gerekir.
Basınç Yarası Tedavisinde Kullanılan Yöntemler
Beslenme yollu tedavi şekli
Yüksek kalorili ve protein odaklı diyetler uygulanır. Vitamin ve elektrolit içeren solüsyonlar intravenöz olarak verilir.
Mekanik Yollu Tedavi Yöntemleri
Poliüretan köpükler, jel pedler,poliüretan pansumanlar, içi sıvı dolu pedler yaranın üzerine uygulanarak tedavi sağlanır.
Ayrıca havalı ve su yatakları gibi basınç değiştiren yataklar da bu tedavi biçiminde yer alır.
Fiziksel Yollu Tedavi Yöntemleri
Bölge etrafına masaj yapılarak kanlanma sağlanır, her iki dört saatte bir pozisyon değişikliği yapılarak basınç tahribatları önlenir, ışın tedavisi uygulanır.
Kimyasal Yollu Tedavi Yöntemleri
Antiseptikler, antibiyotikler, H2O2, bölgesel insülin, çinko içeren pomatlar buna örnek olarak verilebilir.
Cerrahi Yolla Yapılan Tedavi Yöntemleri
Ölü dokuların sıyrılarak yaradan temizlenmesi, greft uygulama, Primer kapatma, ince tabakalı koruma pedleri, ampütasyon cerrahi olarak kullanılan Dekübitüs yöntemleridir.
