Memelilerin ve kuşların (sıcakkanlı hayvanlar) hücrelerinde yaşayabilen virüsün yol açtığı merkezi sinir sistemini etkileyen bir hastalıktır. İnsanlık tarihinin en eski ve ölümcül hastalığı olan kuduz en ufak bir şüphede bile önlem alınmasını gerektiren bir hastalıktır.
Kuduz Nasıl Oluşur, Nedenleri Nedir?
Kuduz virüsü, virüsü taşıyan hayvanların bir insan veya hayvanı ısırmasıyla, salya ve tükürük ile, açık yaralara veya gözlere temas ile bulaşabilir. Virüsün yaşayabileceği hayvanlar evcil ve çiftlik hayvanları (kedi, inek, köpek, dağ gelinciği, keçi, at) ve vahşi hayvanlardır (yarasa, kunduz, çakal, tilki, maymun, rakun, kokarca, dağ sıçanı). Nadir olarak organ nakli sırasında, enfekte olmuş organ nedeniyle de bulaşabilir. Genel kanının aksine kemirgen hayvanlar (sincap, sıçan, fare, hamster, tavşan) taşıyıcı değildir ve ısırmaları risk oluşturmaz.
Kuduz virüsünün bulaşmadığı hayvanlar kuş, yılan, balık, kaplumbağa, kertenkele ve böcektir. Kan emici yarasalarda virüsün tükürük bezlerine yerleşmesiyle diğer hayvanlara ve insanlara kuduzu bulaştırabilirler ancak diğer tüm hayvanların aksine virüs nedeniyle ölmezler.
Kuduz Belirtileri Nelerdir?
Hastalığın başlangıcındaki 2-3 günlük sürede hayvanda davranış bozuklukları olur ve beden ısısı atar. Saldırgan dönem olarak nitelendirilen 2-4 günlük sürede ürkeklik, yabancı cisimlere ilgide artış, yara yerinde kaşıntı, sık idrar yapma, gözlerde irileşme ve kızarıklık, loş yerlere saklanma (dolap, kanepe altı) ve önüne gelen canlıyı (sahibi de dahil) ısırma gibi belirtiler görülür. Kediler köpeklerden normalde korkarken, kuduz olduğunda çekinmeden köpeklere saldırırlar. Felç dönemi olan 2-4 günlük süreçte ise hayvanın tüm vücudunda felçler olur, salyası belirgin olarak artar, rahat hareket edemez, dengesini kaybeder, zig-zag çizerek yürür ve düşer. Tam felç durumundan sonraki 1-2 gün içinde mutlaka ölürler. Çünkü tedavisi yoktur.
Kuduzun insanlardaki kuluçka süresi 2-8 haftadır. Hayvanların virüsü bulaştırma süreci değişkenlik göstermektedir. Kedi ve köpekler belirtilerin 3 ile 10 gün öncesine kadar virusu bulaştırabilirler.
Hayvanlarda Kuduz Belirtilileri Nelerdir?
- Huy Değişikliği: huysuz olmayanlar huysuzlaşır veya huysuz olanlar uysallaşır.
- Genel olarak saldırma, ısırma istekleri gözlemlenir.
- Işık ve su duyarlılığı oluşur.
- Salya akması,
- Yutkunmada güçleşme
- Kasılmalar sonrası felç dönemi başlar.
Bulgular başladıktan sonra, kuduz hayvan genel itibariyle 8-10 gün içerisinde hayata gözlerini yumar.
İnsanlarda Kuduz Belirtileri Nelerdir?
- Baş Ağrısı
- Vücut Isısında Artış
- İştah Kapanması
- Bulantı
- Boğazda Ağrı
- Kuru Öksürük
- Halsiz Düşme
gibi belirtiler ilk zamanlarda görülür. İleri belirtilerde herkesten soyutlanma bir nevi içine kapanma, korku ve saldırganlaşma gibi belirtiler gösterebilir.
İnsanlarda kafadan ve ağır ısırılmalarda kuluçka süresi genellikle 20-60 gündür. Gerekli tedavi zamanında yapılmadığında hastalık belirtileri 2 safha olarak görülür. Bunlar başlangıç ve nörolojik bulguların görülmesidir. Kuduza özgü ilk belirti ağrı ve duyu kaybıdır. başlangıç olarak iştahsızlık, ateş, halsizlik, aşırı korku hali (özellikle sudan korkma), saldırganlık, uykusuzluk, depsresif haller, titreme, karın ağrısı, bulantı-kusma, öksürük ve boğaz ağrısı görülür. Nörolojik bulgular ise; hiperaktivite (kendi kendine ve etrafındakilere şiddet göstermek, koşmak, ısırmak ), tuhaf davranışlar, halüsünasyonlar, ense sertliği, hızlı ve sık nefes alıp verme, salyada artış ve felçtir. Nörolojik belirtilerden 7 gün sonra hasta komaya girerek hayatını kaybeder.
Kuduz Kişilerde Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Yara sabunlu ya da deterjanlı su ile bolca yıkanmalı ve antiseptik (%40-70 lik alkol, iyodin v.b) uygulanmalıdır. Yaranın beyne yakın olması durumunda virusun beyine ulaşması açısından çok kısa sürede bir sağlık kuruluşuna getirilmelidir. Diğer bölge ısırıklarında en fazla 72 saat içinde sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Sağlıklı bir görünümü olan hayvan ısırdığında o hayvan hemen yakalanarak 10 gün gözlem altında tutulmalıdır.
Kuduz Tedavisi Nasıldır?
Yara yıkandıktan sonra yara içine ve etrafına immunglobulin ya da serum enjekte edilmeli, gerekli ise dikiş atılmalı ve yara bakımı ve kuduz serumu uygulamasından sonra aşılama (0,3,7,14 ve 28. Günlerde 5 doz olmak üzere intramuskuler yoldan ve mutlaka deltoid adaleden bebeklerde ise uyluğun anterolateral kısmından) yapılmalıdır.
Kuduz Nasıl Bulaşır?
- Kuduz hayvanın salyası açık yaraya temas etmesi.
- Kuduz bir hayvan tarafından ısırılmak başlıca sebepler arasındadır.
- Kuduz hayvanın eti veya sütünü çiğ olarak tüketmek.
- Kuduz olan insan ile cinsel ilişki.
Kuduzdan Korunmak İçin Ne Yapılmalıdır?
Korunmak için evcil hayvanlar özellikle gece kontrol altında tutulmalı, evcil hayvanların aşıları zamanında yapılmalı, hasta görünümlü hayvanlara dokunulmamalı ve ölü hayvanlara dokunulmamalıdır.
