Alzheimer, beynin hücrelerinin zamanla fonksiyonlarını yitirmesine bağlı olarak bunama, hafıza kaybı gibi sorunlarla kendini gösteren bir hastalıktır. Yaşlı insanlarda yaygın görülen Alzheimer, bir demans türüdür. Basit unutkanlıklarla görülebilen bu hastalık, zaman geçtikçe daha ileri seviyelere geçer ve yakın geçmişteki olayların unutulmasına, en yakın aile fertlerini tanıyamamasına kadar ilerler. Bu anlamda, Alzheimer hastaları ileri evrelerde kendi ihtiyaçlarını karşılayamaz hale gelirler ve bakıma muhtaç olurlar.
Bunama, zihnin işlevini kaybetmesi demektir. Alzheimer yeni görülen bir hastalık değildir ve bu hastalığa yakalananların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Hastalık, kişinin yaşının artması ile kendini gösterir. Bir demans hastalık türü olan Alzheimer, iki zararlı proteinin çökmesi ile oluşur. Bu anlamda Alzheimer, beyin hücrelerinin zamanla yok olmasına neden olan nörolojik bir hastalıktır.
Alzheimer Nasıl Oluşur ve Hangi Yaşlarda Görülür?
Alzheimer’ın net bir nedeni yoktur. Ancak yapılan bazı araştırmalar, belirli etkenlerin Alzheimer’i tetiklediğini ortaya çıkarmıştır. Azlheimer, genellikle 65 yaş üstü kişilerde görülür. Bu anlamda, Alzheimer hastalığının oluşma nedenleri olarak aşağıdakileri gösterebiliriz:
- Yakın akrabaların hastalık geçmişinde Alzheimer olması
- Yaş ilerlemesi
- Soy içerisinde aktarılan bazı genlerden dolayı ortaya çıkması
- Down sendromu
- Obezite
- Yüksek tansiyon ve kolestrol
- Tip 2 diyabet hastalığı
- Dengesiz ve sağlıksız beslenme
- Sigara kullanmak
- Hareketsiz hayat
- Uyku problemleri
- Geçmişte görülen beyin travmaları
Ancak bu etkenlerin herhangi birinin görülmesi demek Alzheimer hastalığına kesin yakalanacağınız anlamına gelmez. Sadece hastalığın sizde görülme olasılığı diğerlerine göre daha çoktur. Aynı zamanda, yapılan çalışmalar Alzheimer hastalığının kadınlara nazaran erkeklerde daha sık görüldüğünü de ortaya çıkarmıştır. Ancak bu durum, kadınların ortalama yaşam süresinin erkeklerden daha az olması ile de ilişkilendirilir.
Alzheimer Hastalığını Kim Buldu?
Alzheimer hastalığı, Alman doktor Alois Alzheimer tarafından bulunmuştur. Alzheimer hastalığına yakalanan bir hasta, başağrıları ve unutkanlık nedeniyle Auguste Deter isimli bir doktora gider ve doktor hastalığın ileri seviyelerde olduğunu anlayarak hastayı yakın incelemeye alır. Hasta, 1906 yılında vefat eder ve doktor Auguste Deter, hastanın beynini Alois Alzheimer’e gönderir. İncelemeler sonucu hastalığa teşhis koyan Alzheimer, 1907 yılında bulguları yayımlar. Alzheimer’ın söz konusu bu bulguları tıp dünyasında büyük ilgi çeker ve bunun sonucu olarak da hastalık Alzheimer olarak tanımlanır.
Hastalığın tanımlanmasından bu yana tıp dünyası, Alzheimer’ın nedenleri üzerine birçok çalışmalar yapmıştır. Beslenme alışkanlıkları, yaşam tarzı veya soy kök gibi etkenler sebep olarak gösterilse de ana nedenler hala araştırılmaktadır. Bu anlamda, 21 Eylül günü de Alzheimer günü olarak ilan edilmiştir.
Alzheimer Belirtileri
Azheimer hastalığının ilk başlardaki en temel belirtileri hafif unutkanlık olarak gösterilir. Kişi, aniden nerede olduğunu unutabilir veya basit şeyleri hatırlamakta zorlanabilir. Zaman ilerledikçe ise kişi hatırlarından daha çok kopmaya başlar. En güncel anılarla birlikte tüm geçmiş yavaş yavaş belirsizleşir. Ancak bu belirtiler genel belirtilerdir ve kişiden kişiye farklılık göstermektedir.
Alzheimer belirtilerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Günlük işlerde unutkanlık
- Hafıza kaybı
- Konuşmada ve yazmada zorluk
- Depresif ruh hali ve içe kapanıklık
- Kişisel hijyene dikkat etmeme
- Mekan ve zaman kavramlarını kaybetme
Bu belirtilerin görülmesi halinde Alzheimer hastalığı başlamış demektir.
Alzheimer’ın en bilindik özelliği unutkanlıktır. Yaş ilerledikçe unutkanlık normaldir ancak hastalık belirtisi olarak görülen unutkanlık ile karıştırılmamalıdır. Bu ayrım, görülen diğer belirtiler ve hastanın muayenesi ile belirlenir. Alzheimer hastalığının ilk evrelerinde de hafif unutkanlık söz konusudur. Örneğin, yapılacak günlük ufak işleri unutmak gibi. Ancak bu küçük unutkanlıklar zamanla daha da artar ve hasta yeni olayların takibini tamamen kaybeder. 5 dakika önce verilen soruyu hatırlamaz, torunlarının, evlatlarının ismini tamamen unutur. Bu nedenle de yaşlılıkla gelişen unutkanlıklarda doktor muayenesi önemlidir.
Azheimer Başlangıcı
Alzheimer hastalığına ilk evrelerde teşhis konulması, hastalığın ilerleme sürecini yavaşlatır ve böylece hastaların ömrü uzar. Bazı detaylara dikkat edilmesi halinde hastalığa teşhis konabilir.
Alzheimer başlangıcı kendini aşağıdakilerle göstermektedir:
1. Hafif Unutkanlıklar
Bir demans türü olan Alzheimer’ın başlangıç seviyesindeki en bilindik belirtisi yeni bilgileri veya yapılacakları unutmaktır. Sürekli aynı şeyleri sormak ve önemli olayları veya günleri unutmak Alzheimer’ın en temel semptomlarındandır. Normal unutkanlıklarda ise kişiler unuttukları şeyleri sonradan hatırlarlar. Bu nedenle, Alzheimer unutkanlığı ile normal unutkanlığı karıştırmamak gerekir.
2. Konuşma ve Yazma Sırasında Sık Sık Yanlış Yapmak
Alzheimer başlangıcında hastalar genellikle basit ve günlük sık sık kullanılan kelimeleri unuturlar. Bu durumda konuşma ve yazma becerilerini yavaş yavaş kaybetmeye başlarlar. Unuttukları kelimeleri bir daha hatırlamazlar ve onun yerine başka alternatifler bulmaya veya hiç konuşmamaya başlarlar.
3. Zaman ve Mekan Kavramında Karışıklıklar
Yıllardır gittikleri evlerinin adreslerini unutabilirler. Aynı zamanda, Alzheimer hastaları, bir yere nasıl gittiklerini ve geri nasıl döneceklerini de sık sık unuturlar. Ancak normal unutkanlıkta ise bir anda günün tarihi veya gideceğiniz yer unutulabilir.
4. Yanlış ve Alakasız Kararlar Vermek
Azheimer hastalığının başlangıcında olan hastaların verdiği kararlar çoğu zaman konu ile mantık dışı bir ilişki içerisindedir. Örneğin, soğuk havada çok ince giyinmek veya sıcak havada kat kat giyinmek gibi.
5. Eşyaları Devamlı Yanlış Yerlere Koyma
Alzheimer hastaları, ev eşyalarını zaman zaman da alakasız yerlere koyarlar. Ütüyü buzdolabına, telefonu şeker kasesinin içine gibi. Ancak hastalığa sahip olmayan insanlar, yanlış yere koydukları eşyaları sonradan hatırlar ve eski yerine koyar.
6. Sık Sık Değişen Ruh Hali
Alzheimer başlangıcında olan kişilerin ruh hali de sık sık değişir. Örneğin, mutlu ve sakin bir ruh hali içerisindeyken birden içine kapanmaya ve mutsuz olmaya başlarlar. Genellikle, aşırı derecede düşünceli, endişeli bir ruh hali içerisindedirler.
7. Sosyal Hayattan Soğuma
Alheimer belirtileri görülen kişiler, tuhaf sayılabilecek hareketlerinden dolayı sosyal hayattan da soğurlar. Spordan, sosyal etkinliklerden veya hobilerden uzaklaşmak isterler. Pasif ve eve kapanık bir hayata daha çok yatkın olurlar ve günlük aktivitelerle uğraşmak istemezler.
Alzheimer Evreleri
Beyin hücrelerinin hızlı bir şekilde ölümü ile gerçekleşen Alzheimer’ın kesin bir nedeni olmasa da hastanın ilk belirtileri göstermesinden son evreye kadar geçer süreç zorlu bir süreçtir.
Alzheimer evreleri aşağıdaki gibidir:
- 1. evre – Dışarıdan normal
- 2. evre – Çok hafif değişiklikler
- 3. evre – Hafif bozukluklar
- 4. evre – Orta derecede değişiklikler
- 5. evre – Orta ciddi bozukluklar
- 6. evre – Ciddi değişimleri
- 7. evre – Çok ciddi bozukluklar
Klinik Öncesi Dönem – Yavaş Yavaş Hafıza Kaybı
Herkes hayatında zaman zaman unutkanlıklar yaşar. Telefonu nereye koyduğunuzu veya yapmamız gereken bir şeyi bazen unuturuz. Ancak Alzheimer hastalarından farklı olarak normal unutkanlıklarda unutulan şey sonradan hatırlanır. Bu anlamda, Alzheimer unutkanlıkları geçici değil, kalıcıdır. İlk evrede küçük unutkanlıklar ile başlasa da sonrasında bu unutkanlıklar daha büyük bir boyut alır.
Hafif Bozukluklar – Muhakemede Yapılan Yanlışlar
Sonraki evrelerde Alzheimer hastaları karar vermede veya konsantre olmada zorlanırlar. Aynı anda birçok şeyi düşünebilmek neredeyse imkansız bir hal alır. Daha çok rakamsal konularda hesaplama yapmakta zorlanırlar ve bir yerden sonra saatlerce uğraştıkları şeyler anlamsızlaşır.
Ciddi Orta Evre – Karara Varma
Günlük problemler karşısında çaresiz kalan Alzheimer hastaları, karar verme konusunda da zorluk yaşarlar. Bir konuda fikirleri sık sık değişir veya alakasız kararlar alırlar. Bu nedenle, araba kullanmak gibi mesuliyet talep eden şeyler Alzheimer hastaları için zor bir hale gelir.
Ciddi Dönem – Kişilikte Değişiklik
Beyin hücrelerinin fonksiyonlarını kaybetmesine bağlı olarak Alzheimer hastalarının ruh hallerinde ve kişilik özelliklerinde de değişiklikler gözlemlenir. Hastalığın ileri evrelerinde ise depresyon, karamsarlık, öz güven eksikliği, güvensizlik, aşırı sinirlilik, sanrılar görme gibi problemler daha da artar.
İleri Dönem
Bu evrede hastalar artık tam bağımlı hale gelir ve kendilerini kontrol edemezler. Fiziksel ve ruhsal olarak birçok sıkıntılar yaşarlar. Konuşma gibi basit fonksiyonları bile yerine getiremezler. Bu evrenin daha da devam etmesi ciddi sonuçlara yol açar.
Alzheimer Testi
Alzheimer hastalığını ortaya çıkarmak için birçok testler yapılmaktadır. Mini Ruh Hali Durum Testi, ilk evrede uygulanan Alzheimer testi olarak bilinmektedir. Bu testte, Alzheimer hastalarına zaman, mekan, isimlendirme, sayısal işlemler, yazma, görsel hafıza muayeneleri yapılır.
Alzheimer tanısı için psikologlar tarafından nöropsikolojik testler de yapılmaktadır. Nöropsikolojik testler, tarama testi, entelektüel kayıpların saptanması ve çekirdek bulgularının kesinleşmesi adına yapılır. Bu testler sayesinde, hastanın günlük yaşamına, davranışına veya belleğine ait çok sayıda veriler elde edilir.
Bir diğer Alzheimer testi kapsamına giren test ise saat testidir. Hasta bu testte saat çizer ve içerisinde sayıları yerleştirir. Sonrasında doktor söylenen saati işaretlemesini ister. Bununla birlikte, bilindiği gibi Alzheimer genetik faktörlere de dayanmaktadır. Bu nedenle de hasta genetik testlerden de geçer.
Alzheimer Tedavisi
Alzheimer hastalığının belirtilerini yaşayanlar vakit kaybetmeden bir doktora danışmalıdırlar. Doktor tarafından yapılan değerlendirmeler sonucu, hastanın yaşı, hastalığın ilerleme düzeyi ve bunun beraberinde diğer hastalıklar göz önünde bulundurularak bir tanı konur. Alzheimer hastalığının bilinen bir nedeni olmadığı için belirli bir tedavi yöntemi de yoktur. Ancak bazı uygulamalar ile hastalığın ilerleme hızı yavaşlatılabilir. Bu anlamda, Alzheimer hastalarının yakınlarından yardım alınır. Alzheimer hastalarının evinde hatırlatıcı notlar yapıştırmak başlıca önlemlerdendir.
Aynı zamanda psikolog tarafından uygulanan terapiler ile de hafıza güçlendirme, dil ve yazma becerilerinin geliştirilmesi sağlanır. Bununla birlikte, doktor tarafından verilen bazı ilaçlar da bu süreçte önemlidir. Bu ilaçlar direk olarak hastalığı ortadan kaldırmasa da tedavi sürecine destek olur.
Alzheimer Hastalığının Son Evresi Ne Kadar Sürer?
Alzheimer hastalığının son evresinde fiziksel sorunlar da görülür. Giyinme, beslenme ve temizlenme gibi konularda kendini gösterir. Aynı zamanda idrar kaçırma sorunu da buna dahildir. Hareket sisteminde bozukluklar, istemsiz davranışlar, Alzheimer’in son evresinde kendini gösterir.
Alzheimer hastalığının son evresi, çok ciddi bozuklukların görüldüğü ileri evredir bu evre 3 – 4 yıl sürer. Bu evrede, hastalar kendilerini kontrol edemezler ve başkasına bağımlı hale gelirler.
Alzhaimer Olmamak için Ne Yapmalı?
Alzheimer hastalığının en önemli nedeni, genetik faktörlerdir. Genetik yatkınlığı olan kişilerin ailesi öyküsünde bu hastalığın olması, Alzheimer ihtimalini artırır. Alzheimer hastalığının belirli bir tedavisi olmasa da bu hastalıktan korunmak mümkündür.
Alzheimer hastalığından korunmak için uygulanması gerekenleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Zihinsel ve fiziksel olarak her zaman aktif kalın ve düzenli egzersizler yapın.
- Şeker ve tansiyonunuzu normal düzeyde tutmaya dikkat edin.
- Kaza sonucu kafa travmalarından korunmak için emniyet kemeri veya kask kullanın.
- Alkolü sınırlandırın ve sigarayı bırakın.
- Bol bol sebze ve meyve tüketin.
Alzheimer’a Ne İyi Gelir?
Alzheimer hastalığı genellikle genetik sebeplere bağlansa da bu hastalıktan korunmanın bazı yolları vardır. Aslında günlük hayatta Alzheimer riski olsun olmasın sağlıklı yaşam için uygulayabileceğiniz bu adımlar ile birçok hastalıktan da korunmuş olursunuz.
Alzheimer’a ne iyi gelir? derseniz, öncelikle sık sık zihni uyanık tutan aktiviteleri yapmayı ihmal etmeyin. Örneğin, hayal kurmak. Merak ve öğrenme isteğinin her zaman canlı tutulması, kitap okumak, bulmaca çözmek, yeni bir dil öğrenmek gibi aktiviteler beyin fonksiyonlarınızın daha canlı kalmasına yardımcı olur.
Bununla birlikte, sporu hayatınızın bir parçası haline getirin. Her gün düzenli spor yapmak sadece beden değil, zihin sağlığınıza da iyi gelir. Bu sayede, yeni sinirsel bağlar oluşur ve beyin hücre üretimi sağlanır.
Hazır yiyeceklerden uzak durarak sağlıklı bir beslenme ile sporu desteklemeniz de Alzheimer hastalığına iyi gelmektedir. Bununla birlikte, bol bol zihin güçlendirici yiyecekler tüketmek de faydalıdır. Söz konusu bu yiyeceklere siyah çikolata örnek gösterilebilir.
Alzheimer Hastaları Nasıl Beslenmeli?
Alzheimer hastalığının önlenmesi mümkün olmasa da bu evrenin yavaşlatılması mümkündür. Alzheimer hastalığının daha yavaş ilerlemesinde beslenme düzeni etkili rol oynar. Hastaların karbonhidratlı, şekerli ve unlu yiyecekler yerine sebze, balık ve meyve gibi yiyecekler tüketmesi tavsiye edilir.
Bununla birlikte, akşam yemeği ile sabah kahvaltısı arasında hiçbir şey yememek ve akşam yemeğini yatmadan 3 saat önce yemek de doğru beslenme şeklidir. D vitamini, Melatonin, B12, CoQ10 gibi besin destekleri de eksik edilmemelidir.
Alzheimer Hastaları Ne Yememeli?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Alzheimer hastalarının daha çok balık, sebze ve meyve yemesi uzmanlar tarafından tavsiye edilir. Ancak karbonhidrat miktarı bol olan yağlı yiyecekler, veya ağır tatlılar, hazır yiyecekler yenmemesi gereken besinlerdir. Çünkü bu besinler, vücuda gereken vitaminleri sağlamazlar ve aksine hafıza fonksiyonlarını yavaşlatırlar.
Aynı zamanda, son yılların sıklıkla tercih edilen fast- food yiyecekleri de Alzheimer hastaları için zararlıdır. Bunun nedeni, bu besinler aşırı kilo, obezite gibi sorunlara yol açması ve obezitenin de Alzheimer evlerini hızlandırmasıdır.
Alzheime Hastalarına Nasıl Davranmalı?
Alzheimer hastalığı, zorlu bir süreç içeren hastalıktır. Hastalar bir evreden sonra başkalarına muhtaç hale geldikleri için bu evrede hasta yakınlarının daha sabırlı olması gerekir.
Hasta yakınlarının Alzheimer hastaları ile empati kurması, onları anlamaları açısından önemlidir. Alzheimer hastaları sık sık kafa karışıklıkları yaşarlar ve ne istediklerini bilmezler. Bu nedenle, onları anlamalı ve sabırla yaklaşılmalıdır.
Bununla birlikte, Alzheimer hastalarının doğru kararlar alamadıkları ve çoğu zaman yanlış bilgiler aktardıkları da bilinen bir gerçektir. Bu yüzden Alzheimer hastalarının yaptıkları hataları düzeltmek adına onlarla tartışma içerisine girmek, hastaları sadece korkutur ve hastalığı daha da tetikler.
Hastaları istemediği şeylere zorlamamak gerekir. Çoğu hasta yakını hafıza gelişimi için saatlerce bulmaca çözmeye zorlar ve hasta bundan sıkılır. Bu gibi anlarda hastalar daha da sinirlenmeye ve bağırmaya başlar. Bu nedenle de hastaları istemediği şeyleri yapmaya zorlamamak en önemli husustur.
Alzheimer Hangi Bölüm Bakar?
Alzheimer hastalarına geriatri, nöroloji ve psikoloji bölümleri bakmaktadır. Alzheimer hastalarının tedavi süreci diğerlerinden daha uzun olur. Bu hastalık üzerine uzmanlaşmış doktorlar, Alzheimer hastalığını tedavi ederler. Bu anlamda, Alzheimer hastalarının gidecekleri bölümler; Nöroloji (Beyin ve Sinir Hastalıkları), Dahiliye ve Geratri şeklindedir.
Alzheimer Raporu Nasıl Alınır?
Alzheimer raporu, bulunan ilin yetkili hastanelerinden gerekli kontrollerin yapılması sonucu alınır. Bunun için hastanelerin Geratri, Nöroloji veya Dahiliye bölümlerine gitmek gerekir.
Alzheimer raporu hastalığın evresi göz önünde bulundurularak verilir. Klinik Demans Skoru (KDS) sonuçları kapsamında verilen raporda oranlar aşağıdaki gibi olur:
- Hafif – KDS 4 – 7
- Hafif Orta – KDS 8 – 11
- Orta – KDS 12 – 15
- Ağır – KDS 16 – 18
Alzheimer Hastalarının Ölümü Nasıl Olur?
Alzheimer hastaları hastalığın ciddi evresinde hayatlarını kaybederler. Bu hastalığın komplikasyonları tam olarak bilinmez. Hastalığın ileri aşaması maksimum 3 sene sürer. Zaman içerisinde hastalar günlük işlerini yapamaz hale gelirler. Son aşamada ise öksürme, yutkunma, nefes alma gibi ciddi sorunlarla baş ederler ve yavaş yavaş tat alma, konuşma yetilerini kaybederek vefat ederler.
Alzheimer hastalığının en sık görülen ölüm nedeni, felce neden olan aspirasyon pnömonisidir. Bu hastalık, Alzheimer hastalarının çiğneme veya yutkunma sırasında yiyeceğin soluk alırken kaçması sonucu kendini gösterebilir. Soluk borusundan vücuda giren yiyecek akciğere yerleşir.
Bir diğer ölüm sebebi ise kalp krizidir. Genelde yatağa bağlı bir şekilde yaşadıkları için bir süre sonra kalp fonksiyonları yavaşlar ve kan pıhtıları görülür. Bu da kalp krizi riskini artırır. Bir diğer sık rastlanan ölüm sebebi ise enfeksiyonlardır.
