Tarihi çok eskilere dayanan sigara, tütünün kağıda sarılması ile içilmekte ve içerisinde birçok zararlı maddeler bulundurmaktadır. Günümüzde önemli bir sağlık sorunu olan sigara, içerdiği nikotin nedeniyle kullanan kişilerde rahatlama ve stresten kısa süreliğine arınma etkisi yaratır ve bu nedenle de bağımlılık yapma potansiyeline sahiptir. Kalp damar hastalıkları, mide hastalıkları, ağız boşluğu hastalıkları ve cilt hastalıkları gibi birçok problemlere yol açan sigaranın bırakılması her ne kadar zorlu bir süreç olsa da belirli yöntemlerle mümkündür.
Sigarayı Kim Buldu?
5 bin 700 yıllık bir tarihe sahip olan sigaranın köklerinin nereden geldiği tam olarak bilinmemektedir. Ancak yapılan araştırmalara göre, ilk tütün Amerika’da Maya ve Aztek kabileleri tarafından kullanılmıştır. Genellikle dini ve diğer törensel nedenlerle kullanılan sigara, 9. yüzyılda Orta Amerika ve Meksika’da sazlar yardımıyla ortasına tütün koyulup tüp şeklinde sarılmaktaydı. Tütünün Kristof Kolomb eşliğinde İspanya’ya getirildiği ve burada mısır yapraklarına sarılarak içildiği bilinmektedir. Artık 17. yüzyılda Papelate ismini almıştı.
Bununla birlikte, tütün 19.yüzyılda savaş zamanı Fransız askerleri tarafından da kağıda sarılarak içilmekteydi. Ancak o zaman kadar tütünün pipo ile içildiği bilinmekteydi. Pipo sık sık kırıldığı için askerler bunun yerine tütünü kağıda sararak içiyorlardı. Osmanlı İmparatorluğu’na ise tütünü 1601 yılında İngilizler getirmiştir. İlk olarak, tütünün bazı göğüs hastalıklarına iyi geldiği düşünülmekteydi.
Sigara İçindeki Maddeler
2012 yılında Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu, piyasada satışı gerçekleştirilen sigaranın içerisindeki katkı maddelerini açıklamıştır. Buna göre sigarada 602 farklı girdi bulunmaktadır ve bunların 269’u yanmış katkı maddesidir.
Sigara içerisinde bulunan ana katkı maddeleri şunlardır:
- Anisaldehit
- Asetik asit
- Bal
- Benzil alkol
- Asetofenon
- Etil alkol
- Gliserol
- Karanfil yağı
- Laktik asit
- Mentol
- Kakao özü ve tozu
- Karamel
- Meyan kökü tozu
Aynı zamanda, ökaliptol, propilen glikol, rom, ıhlamur yağı, şeker, vanilya, yasemin, yıldız anason yağı gibi maddeler de bu 269 katkı maddesi arasında yer alır.
25 yanmış madde sigara kağıdında, 9 yanmış madde sigara kenar ek yapıştırıcısında, 39 yanmış madde filtrelemede, 51 yanmamış madde filtre sargısında, 37 yanmamış madde filtre yapıştırıcısında ve 137 yanmamış maddenin sigara mürekkebi ve uç kağıdında kullanıldığı bilinmektedir.
Sigara Paketi Üzerinde Yazılan Oranlar
Sigara paketleri üzerinde sigaranın içerdiği üç madde ve bunların oranı bulunur. Bunlar; zifir, nikotin ve karbon monoksittir. Zifirden başlayacak olursak zifir, sigara dumanında toplanan partiküllerin ağırlığından nikotin ve su ağırlığının çıkarılmasıyla ortaya çıkan ağırlıktır. Karmaşık bir yapı gösteren zifir, çeşitli maddelerin karışımından oluşur. Zifiri oluşturan maddelerden herhangi birinin belirli oranın üzerinde olması, kansere yakalanma ihtimalini artırır.
Sigarada yer alan bir diğer madde ise nikotindir. Nikotin tütün dumanının temel bileşenlerinden biridir ve tütün bitkisinde yer alır. Nikotinin rahatlatıcı ve uyarıcı etkileri vardır. Sigara dumanında bulunan nikotin miktarından daha fazla nikotin almak insanı zehirler. Aynı zamanda nikotin, merkezi sinir sistemini uyarması nedeniyle bağımlılık da yaratmaktadır.
Son olarak, sigara üzerinde yazılan değerlerden biri karbonmonoksittir. Karbonmonoksit, bitkisel maddelerin yanmasıyla meydana gelir ve kanın oksijen taşıma derecesini azaltır. Sigaradaki karbonmonoksitin, kalp hastalıklarına yol açtığı bilinmektedir.
Elektronik Sigara
Son dönemlerde sigaraya alternatif olarak üretilen elektronik sigara, içinde belirli miktarda nikotin içeren bir cihazdır. Pil gücü ile yanan bu cihaz, ısı vererek nikotinli buhar çıkarır. Likit olarak ise içerisinde gliserol ve propilen glikol gibi maddeler bulunmaktadır. Elektronik sigara ilk olarak Çin piyasasına sürülmüştür. 2003 yılında çıkarılmasında sonra 2006 yılında artık Amerika ve Avrupa’da da büyük popülerlik kazanmıştır.
Elektronik sigara, normal sigaradan her ne kadar daha zararsız görülse de aslında oldukça tehlikeli sonuçlara getirebilir. Cihaz içerisinde kullanılan piller, telefonlardaki pillere benzer bir fonksiyona sahiptir. Bu nedenle, aşırı ısınma gibi durumlar cihazı kullanılmaz hale getirir.
Elektronik sigara kullananlar genellikle bu ürünü daha az zararlı maddeler içerdiği için tercih ederler. Ancak, elektronik sigaralarda bulunan tat ve buhar amaçlı petrol ve diğer kimyevi maddeler de zararlıdır. Elektronik sigara, sigara bırakmada o kadar etken bir cihaz değildir. Her ne kadar bu ürünlerde tütün kullanılmasa da elektronik sigara da Amerika gıda araştırma merkezi olan FDA tarafından tütün olarak kabul edilmiştir.
iQos Sigara
Elektronik sigara türü olan iQos, tütün yakmadan, Heets adı verilen çubuklarla kullanılan ve 350 derecede buharlaştırılan bir cihazdır. Birbirinden farklı aromaları bulunan Heets çubukları, 3 cm uzunluğundaki sigaralar olarak bilinmektedir. Bir paket içerisinde 20 Heets bulunur.
iQos, dijital tütün buharlaştırıcısı olarak bilinen Heets sigaralarını 350 derece altında buharlaştırır. iQos ile içilen Heets tütün çubuklarında normal sigaraya göre daha az zararlı maddeler içeren duman bırakılır.
Piyasada satılan iQos kutuları içerisinde dijital tütün buharlaştırıcısı, şarj kablosu, şarj adaptörü, temizlik çubukları, temizlik aparatları bulunmaktadır. Heets tütün çubukları ise iQos kutularından ayrı satılır. iQos buharlaştırıcı, kapsül görünümündedir ve alt kısmında yer alan metal bölüm yardımıyla şarj olur. Tütün buharlaştırıcısının içerisinde yer alan bıçak şeklindeki ısıtıcı ise Heeks çubuklarını ısıtmaya yarar.
Sigaranın Sağlığa Zararları
Sigaranın vücuda zararları saymakla bitmeyecek kadar çoktur. Özellikle, 4800 maddeden oluşan sigara dumanı, toksik ve konserojen içerir. Sigara dumanının solunması sonucunda ise bu maddeler akciğer tarafından emilir ve vücuda dağıtılır. Sigara içilmesi, kronik solunum hastalıklarına, kanser, tip 2 diyabet ve kardiyovasküler hastalıklara sebebiyet verir. Sigaranın sağlığa zararlarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
1. Solunum Sistemine Zararları
Sigara dumanında bulunan zararlı maddeler, solunum yolunda iltihaplanmalara yol açar ve bronşları tahriş eder. Aynı zamanda, solunum yollarının kendi kendine temizlenmesini de engeller. Düzenli olarak sigara içen kişilerde kronik öksürük, nefes almada güçlük ve balgam gibi sorunlar ortaya çıkar. Bununla birlikte, kronik obstrüktif akciğer hastalıklarının sebebi de sigara dumanıdır.
2. Kalp Damar Açısından Zararları
Damar sertliğinin başlıca nedeni, sigaradır. Sigara içmek, kan damarlarında plak oluşumuna ve damar tıkanıklıklarına sebebiyet verir. Bu nedenle, kan damarlarında kan akışı ve oksijen taşıma kapasitesi azalır. Kanda zararlı kolestrol olarak bilinen LDL seviyesinin de giderek artmasına neden olur. Böylece, damarlarda daralmalar ve plak oluşumları görülür. Bunun sonucunda da kalp hastalıkları, felç riski iki katı artar.
3. Cilde Zararları
Sigara içen kişilerin ciltleri zamanla canlılığını yitirir, solar, grileşir. Ciltteki kan dolaşımını azaltan nikotin, cilt hücrelerine zarar verir. Bunun sonucunda, cilt giderek elastikliğini kaybeder, kırışır ve lekelenmeler görülür. Aynı zamanda, egzama ve sivilcelenme gibi cilt sorunlarına da sebebiyet verir.
4. Ağız ve Diş Sağlığına Zararları
Dişlerde sararma ve çürüme gibi sorunların nedeni, sigarada bulunan katrandır. Katran, ağız boşluğunda bakteri üretimini artırır. Çoğalan bakteriler nedeniyle de ağız boşluğundan istenmeyen kokular gelir ve diş çürümesi sonucu diş kaybına kadar giden sorunlar görülür. Aynı zamanda, diş etlerindeki kan dolaşımının azalması nedeniyle diş eti problemlerine de rastlanır.
5. Beyne Zararları
Sigara sayesinde beyin fonksiyonları etkilenerek damar sertliği ortaya çıkar. Bu nedenle de sigara içen kişilerde inme ve beyin kanaması riski daha fazladır. Bununla birlikte, sigara içmek hafızayı da zayıflatır ve yeni bilgiler öğrenme becerilerini olumsuz etkiler. Alzheimer riski, sigara içenlerde diğerlerine göre daha fazladır.
6. Cinsel Zararları
Sigara içmek, erektil difonksiyon için risk oluşturur. Penise kan akışının yavaşlaması sonucu erektil disfonksiyon görülür. Aynı zamanda, sigara sebebiyle sperm kalitesi de zarar görmektedir.
Kadınlarda ise sigara içmek kısırlık, rahim ağzı kanseri gibi hastalıklara yol açar. Kardiyovasküler hastalıkların ve trombozun temel nedeni, sigara kullanmaktır.
7. Hamilelik Sürecinde Zararları
Hamilelikte içilen sigarada bulunan nikotin, kan dolaşımı yoluyla embriyoya geçmektedir. Bu nedenle de hamilelik sürecinde sigara içen kadınlarda düşük yapma, erken doğum veya ölü doğum, plasentanın erken ayrılması ve membranların erken yırtılması gibi sonuçlar meydana gelebilir.
Sigara dumanında bulunan konserojen nedeniyle sigaranın kansere davetiye çıkardığı da kanıtlanmış bir gerçektir. Kanser ölümlerinin dörtte biri sigara ile ilişkilendirilir. Bu anlamda, sigara içen kişilerin kansere yakalanma olasılığı, içmeyenlere göre daha fazladır. Kanser türleri arasında özellikle akciğer kanseri, sigara içenlerde daha sık görülür. Aynı zamanda, pasif içiciler de akciğer kanseri riski taşımaktadır.
Sigarayı Bırakmanın Yolları
Sağlık açısından birçok zararları bulunan sigara, bağımlılık yaptığı için bırakması da zordur. Ancak bu süreç her ne kadar zor olsa da biraz irade ve sabırla mümkünsüz değildir. Sigara içerisinde bulunan nikotin nedeniyle bağımlılık yapar. Bu nedenle, sigarayı bırakmak isteyen kişiler, vücudun nikotin talep etmesi sebebiyle yeniden içmeye başlarlar. Aynı zamanda, etraftaki başka kişilerin de sigara içmesi, sigarayı bırakma sürecini zorlaştırır.
Birçok hastalıklara yol açan sigarayı bırakmanın etkili yolları uzmanlar tarafından aşağıdaki şekilde gösteriliyor:
- Sigarayı bırakacağınız tarihi belirleyin ve kendinizi bu güne psikolojik olarak hazırlayın.
- Sigarayı bırakmayı başaran insanlarla konuşun ve onların nasıl bıraktıklarını, sigara bırakmanın onlara getirilerini öğrenin.
- Sigarayı daha çok içtiğiniz saatleri gözlemleyin. Bu zamanlarda başka şeylerle uğraşarak dikkatinizi dağıtmaya çalışın.
- Sigara içerken kahve içiyorsanız onu da bir süreliğine bırakın. Böylece, size sigarayı çağrıştıran şeylerden de uzak olmuş olursunuz.
- Genellikle sigara içilmeyen yerlere gitmeye çalışın.
Sigarayı bırakma nedeninizi tam olarak belirleyin ve buna göre hareket edin.
Sigarayı bırakmanın bir diğer yöntemi ise nikotin bantlarıdır. Nikotin bandının dozu, içilen sigara miktarına göre ayarlanmaktadır. Üst kolun temiz bölgesine yapıştırılan bu bant, gün boyunca vücuda nikotin salgılar ve sigaradan alınan nikotinin yerine geçer. 24 saatte bir değiştirilen bant, her defasında farklı bir bölgeye yapıştırılır. Günde 10 tane sigaradan az içenlere önerilmeyen bir yöntemdir.
Bitkisel seçenekler de sigara bırakma yolları arasında bulunmaktadır. Özellikle sigarayı doğal yöntemlerle bırakmak isteyenler için ideal bir seçimdir. Bunların arasında çarkıfelek bitkisi yer almaktadır. Nikotin ihtiyacını karşılayan çarkıfelek bitkisi, stresli ruh halini rahatlatır. Papatya çayı da etkili yöntemlerdendir. Sigarayı bıraktıktan sonra kişilerde görülen sinirlilik hali, papatya çayı ile azaltılır. Kedi otunun da yatıştırıcı etkisi bulunmaktadır. Sigarayı bırakmak isteyenler kedi otu sayesinde daha kolay bir süreçten geçerler. Meyan kökü, zencefil, karabaş otu ve domates suyu da doğal yöntemler olarak sigara bırakmada etkilidir.
Sigara Bırakma Bandı Bağımlılıktan Kurtulmak İçin Çözüm Olur mu?
Sağlık Bakanlığı tarafından kullanıcılara ücretsiz olarak dağıtılan nikotin bantları, sigarayı bırakmanın etkili bir yöntemi olarak nitelendirilmektedir. Özellikle, sigaranın sebep olduğu çeşitli hastalıkarla mücadele edenlerin alışkanlıklarından vazgeçebilmesi için, bu amaca yönelik olarak hizmet veren polikliniklerde, bağımlılıktan kurtulmak isteyenler, ücretsiz olarak nikotin bandını kullanabilirler. Nikotin bandı için, Sağlık Bakanlığı’nın sigarayla mücadele kapsamında hizmete açtığı sigarayı bırakma polikliniklerine başvurulabilir.
Nikotin Bandının Avantajları
Nikotin bandının temel kullanım amacı, sigarayı bırakmaya yardımcı olmasıdır. Ancak, bunun haricinde, sigarayı birden bırakanlarda görülen baş ağrısı, baş dönmesi, agresiflik, titreme ve değişken ruh hali gibi durumları da hafifletmektedir. Bu nedenle nikotin bandı, güvenli bir şekilde sigarayı bırakmanın en son ve gelişmiş yöntemidir de denilebilir.
Sigarayı Bıraktıktan Sonra Neler Olur?
Sigarayı bırakmak genel sağlık açısından birçok olumlu yönde düzenlemelere neden olur. Sigara bırakma evresinde gözlemlenen değişimler şunlardır:
- Sigara bıraktıktan 20 dakika sonra nabız ve kan basıncı normale döner ve kan dolaşımı düzelmeye başlar.
- 8 saat sonrasında kalp krizi geçirme riski düşer ve kanda taşınan oksijenin miktarı düzenlenir.
- Sonraki 24 saatte vücuttaki karbonmonoktsit tamamen atılır.
- 48 saat sonrasında tat ve koku duyusu artar ve kanda bulunan nikotin miktarı normale döner.
- 72 saat sonra, nefes almada yaşanan zorluklar azalır ve hava yolları kendi kendini temizleme mekanizmasına geri döner.
- Sigarayı bıraktıktan 2 – 12 hafta sonrasında yürürken veya merdiven çıkarken yorulma, terleme gibi sorunlar görülmez ve bu da vücutta dolaşımın düzelmesi nedeniyle gerçekleşir.
- Öksürük, aralıklarla nefes alma zorlukları, ıslık sesli soluma gibi solunum problemleri aradan kalkar ve akciğer yavaş yavaş kendini toparlamaya başlar.
- 12 ay sonrasında ise kalp hastalıkları riski tamamen ortadan kalmaya başlar.
- 12 – 36 ay aralıklarında kanser riski yarıya iner.
- 5 yıl sonrasında ağız boşluğu hastalıkları, kalp krizi riski ve yemek borusu sorunları yarıya iner.
- Son olarak, 15 yıl sonrasında kalp krizi riski, hiç sigara kullanmayanlarla aynı düzeye gelir.
Sigarayı bırakma sonucunda aynı zamanda, cilt eski elastikliğini yavaş yavaş kazanmaya başlar. Sigara sebebiyle kırışan ve solan cilt, yeni hücreler ve kan dolaşımının artması nedeniyle yeniden kendini toparlar. Bununla birlikte, cilt kanserine yakalanma riski de yarıya iner.
